Oorlogsjaren 1940-45

,,Het gaat om zeker honderden mensen in Arnhem/Schaarsbergen en omgeving, waarvan ook nog eens 45 mensen uit Huissen", vertelt onderzoeker Doede Douma, die samen met Reinder Tolsma al zo‘’n zes jaar onderzoek doet naar de lotgevallen van de vluchtelingen die in de Tweede Wereldoorlog een goed heenkomen zochten in de 13 dorpen en buurtschappen van Oostdongerdeel.

,,Vanuit de frontgebieden in Nederland werden hier in totaal circa 1800 evacués gehuisvest”,  vertelt Douma. ,,Een grote groep was ook afkomstig uit het verwoeste Zeeland. Daar kwamen in  de winter nog eens 800 hongervluchtelingen bij uit het westen des lands. Kinderen waren dat, van 4 tot 16 jaar. De stroom bleef maar aanhouden. In een dorp als Engwierum groeide het aantal vluchtelingen uit tot 53 procent van de  bevolking.”

Veluwe stroomde over

Uit hun studie, waarvan ze een voorproefje geven in het streekhistorisch tijdschrift De Sneuper,  blijkt dat de Veluwe eind oktober 1944 de vluchtelingenstroom niet langer aankon. Commissaris Afvoer Burgerbevolking in Friesland baron van Harinxma tot Slooten belegde in allerijl een bijeenkomst van Friese gemeenten voor de opvang van 12.000 vluchtelingen uit Gelderland en Limburg en nog eens 15.000 mensen die weg moesten uit de Veluwezoom. 

Oorlogstrauma's 

Boeren werden opgeroepen om de vluchtelingen onderweg op te pikken met paard en wagen, op tal van plekken kregen mensen te eten. Onderweg loerde voortdurend het gevaar van luchtaanvallen. Douma kijkt terug op vele intensieve gesprekken, waarbij soms nog altijd heftige oorlogstrauma’s boven kwamen drijven. ,,Daar ben ik wel een beetje van geschrokken. Je maakt behoorlijk wat los, ook al is het zo lang geleden. Dat besef had ik in het begin niet."

Per schip van Leeuwarden naar Dokkum

Veel mensen kwamen Dokkum binnen per schip. ,,We beschrijven hoe kapelaan De Vries in Huissen-Zand daar de dorpelingen uit Huissen opving.” Voor de gereformeerde Friezen was de komst van een grote schare Rooms-Katholieken wennen. 

Spanningen

Douma en Tolsma maken gewag van spanningen tussen vluchtelingen en gastgezinnen. Dat leidde soms tot herhaaldelijke verhuizingen. Op andere plaatsen gingen het juist heel goed, kon de mis worden gevierd achter een van aardappelkistjes gemaakt altaar. 



Douma: ,,Je werd gelijk op het land aan het werk gezet. Niet iedereen is dat goed bevallen. Sommigen zijn echt wel uitgebuit, achtergesteld.” Kinderen kwamen soms in schuurtjes ter wereld. De onderzoekers telden ‘24 baby's in Oostdongeradeel.  Ook kwam het tot huwelijken tussen jongens en meisjes. Douma:  ,,Sommigen zijn na de oorlog gebleven.”